خداحافظ برجام؛ سلام بر فصل جدید دیپلماسی
به گزارش فلق پرس به نقل از رسانه ها؛ با پایان یافتن مهلت ده‌ساله قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل، از دقایقی پیش یعنی بامداد امروز شنبه ۲۶ مهرماه ۱۴۰۴، پرونده ایران رسماً از دستورکار شورای امنیت خارج خواهد شد که به تعبیر کارشناسان، این رخداد به‌منزله پایان دوران «نظارت خاص» بر برنامه هسته‌ای ایران و آغاز مرحله‌ای تازه در روابط بین‌المللی کشور است؛ مرحله‌ای که در آن، جمهوری اسلامی ایران با در کنار قدرت‌های بزرگ غیرغربی و اکثریت جامعه جهانی، فرصت دارد تا دیپلماسی فعال خود را به ثمر بنشاند و از فشارهای ساختگی غرب عبور کند.
قطعنامه‌ای که عمرش تمام شد
قطعنامه ۲۲۳۱ در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سند تأییدکننده توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ تصویب شد و زمینه‌ساز لغو تحریم‌های بین‌المللی شد. اما همان‌گونه که عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، تأکید کرده، این قطعنامه از ابتدا به‌گونه‌ای طراحی شده بود که با پایان دوره ده‌ساله‌اش، تمام محدودیت‌های تسلیحاتی و موشکی مندرج در آن منقضی شود و هیچ کشوری حق تداوم یا بازگرداندن آنها را ندارد.
با وجود این، کشورهای تروئیکای اروپایی در ماه‌های اخیر تلاش کردند با تفسیرهای یکجانبه از مفاد قطعنامه، محدودیت‌ها را تداوم دهند. اقدامی که از نگاه ایران «غیرقانونی و بی‌اعتبار» است و اکنون، با رسیدن موعد ۲۶ مهر، مبنای حقوقی آن به‌طور کامل از بین رفته است.
حمایت ۱۲۱ کشور جهان از موضع ایران
همزمان با نزدیک شدن به موعد پایان برجام روسیه نیز با صدور بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد که تلاش سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت شکست خورده و هیچ مبنای حقوقی برای چنین اقدامی وجود ندارد. وزارت خارجه مسکو تصریح کرده که همکاری روسیه و ایران پس از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، بر اساس قوانین داخلی و تعهدات بین‌المللی ادامه خواهد یافت.
چین نیز موضع مشابهی اتخاذ کرده و تأکید نموده که «سازوکار ماشه» نه‌تنها فاقد وجاهت حقوقی است بلکه از نظر سیاسی نیز بی‌اثر خواهد بود.
در این میان، جنبش عدم تعهد با ۱۲۱ عضو نیز به‌طور رسمی اقدام سه کشور اروپایی را «غیرقانونی» دانست و حمایت قاطع خود را از موضع جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد. عراقچی این رویداد را «یکی از موفق‌ترین دستاوردهای دیپلماسی چندجانبه ایران در سال‌های اخیر» توصیف کرده است.
مکانیسم ماشه شکست می‌خورد
میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی، در پیامی نوشت: «از فردا، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صرفاً در چارچوب توافق پادمان‌ها با ایران تعامل خواهد داشت. قطعنامه ۲۲۳۱ پایان می‌یابد و ما وارد دوره‌ای تازه از تعامل هسته‌ای می‌شویم.»
کاظم غریب‌آبادی، معاون وزیر خارجه نیز تأکید کرده که «تحریم‌هایی که غرب با ادعای مکانیسم ماشه بازگردانده، هیچ وجاهت حقوقی ندارد و هیچ کشوری ملزم به اجرای آن نیست.»
فواد ایزدی، کارشناس مسائل بین‌الملل، در همین راستا در گفت‌وگو با فارس گفت: اروپا در ماجرای فعال‌سازی مکانیسم ماشه تنها مانده است. روسیه و چین صراحتاً اعلام کرده‌اند که چنین سازوکاری وجود ندارد. از نظر حقوقی هم اروپایی‌ها حتی صلاحیت استفاده از بندهای ۳۶ و ۳۷ برجام را ندارند، زیرا خودشان تعهداتشان را نقض کرده‌اند.
ایزدی افزود: اروپا تلاش می‌کند با فضاسازی رسانه‌ای وانمود کند که قادر به اعمال فشار است، اما در واقعیت، هیچ پشتوانه حقوقی و سیاسی ندارد. این همان شکست ساختاری غرب در ایجاد اجماع علیه ایران است.
افول اجماع‌سازی غرب
کریستوفر هلالی، تحلیلگر آمریکایی و دبیرکل حزب کمونیست آمریکا، در گفت‌وگویی تاکید کرده است: «اسنپ‌بک اروپایی بیشتر یک ژست سیاسی است تا اقدام مؤثر. وقتی روسیه و چین رسماً آن را رد کرده‌اند، یعنی دیگر اجماعی علیه ایران وجود ندارد. این شکست، نشانه افول قدرت غرب در نظام بین‌الملل است.»
به گفته وی، ایران با پیوستن به سازمان‌های مهمی چون بریکس پلاس و سازمان همکاری شانگهای، عملاً در حال عبور از انزوای تحریمی است و نظم جدیدی در حال شکل‌گیری است که دیگر تابع خواست واشنگتن و لندن نیست.
ایران از فردا هیچ الزامی به رعایت محدودیت‌های گذشته ندارد
ابراهیم رضایی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز در گفت‌وگو با فارس تأکید کرد: بر اساس مفاد قطعنامه ۲۲۳۱، از فردا ایران رسماً از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد خارج می‌شود. در این شرایط، همه تحریم‌های مرتبط باید برای همیشه لغو شوند و کشورمان هیچ الزامی به رعایت محدودیت‌های گذشته ندارد.
وی افزود: این نقطه عطفی در تاریخ حقوقی پرونده ایران است. از این پس، برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشور می‌تواند بدون محدودیت ادامه یابد و باید از این ظرفیت برای تقویت استقلال انرژی و پیشرفت ملی استفاده کرد.
فرصت راهبردی پیش‌روی دولت ایران
کارشناسان بسیاری معتقدند پایان قطعنامه ۲۲۳۱، آغاز مرحله‌ای تازه از آن است. اکنون که تلاش‌های سیاسی غرب برای تمدید محدودیت‌ها شکست خورده، ایران فرصت دارد با تکیه بر حمایت کشورهای مستقل، مسیر جدیدی از تعامل فعال را پی بگیرد.
سیدمحمد حسینی تحلیلگر مسائل سیاسی معتقد است فردا، نقطه چرخش استراتژیک است. اگر دستگاه دیپلماسی کشور بتواند روابط خود با شرق و همسایگان را در مسیر توسعه فناوری، انرژی و تجارت تعمیق کند، غرب دیگر امکان بازسازی فشار گذشته را نخواهد داشت.
آغاز توازن جدید قدرت
پایان برجام و خاتمه رسمی قطعنامه ۲۲۳۱، نشانه‌ای از تغییر واقعی موازنه قدرت در نظام بین‌الملل محسوب می‌شود. روسیه و چین و ۱۲۱ کشور از موضع ایران حمایت کرده‌اند؛ غرب در شورای امنیت منزوی مانده و مکانیسم ماشه عملاً بی‌اثر شده است.
اکنون، آنچه بیش از هر چیز اهمیت دارد، استمرار دیپلماسی فعال و چندجانبه ایران است؛ دیپلماسی‌ای که بتواند از فرصت پسابر‌جام برای توسعه اقتصادی، فناوری و امنیتی کشور بهره بگیرد و اجازه ندهد آمریکا و اروپا با بازی‌های سیاسی، شکست خود را به پیروزی رسانه‌ای تبدیل کنند.
امروز برای ایران نه پایان یک توافق، که آغاز فصل جدیدی از اقتدار ملی است.
بیانیه وزارت خارجه ایران درباره انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت
وزارت خارجه ایران بیانیه‌ای در خصوص انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل صادر کرد.
متن بیانیه وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به این شرح است: همانطور که در موضع‌گیری‌ها و بیانیه‌های رسمی قبلی در خصوص برجام و قطعنامه شماره ۲۲۳۱ مورخ ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۵ شورای امنیت سازمان ملل متحد در مورد برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران تصریح شده است، دوره زمانی ۱۰ ساله تعیین شده طبق این قطعنامه در روز شنبه مورخ ۲۶ مهر ۱۴۰۴ (۱۸ اکتبر ۲۰۲۵) به پایان می‌رسد و همه مفاد آن شامل محدودیت‌های پیش‌بینی‌شده در مورد برنامه هسته‌ای ایران و سازوکارهای مربوطه، از این تاریخ خاتمه‌یافته تلقی می‌شوند.
به همین ترتیب موضوع هسته‌ای ایران که تحت عنوان «منع اشاعه» در دستور کار شورای امنیت قرار داشته است باید از فهرست موضوعات مورد بررسی شورای امنیت سازمان ملل خارج شود. با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، باید با برنامه هسته‌ای ایران مانند برنامه هسته‌ای هر کشور فاقد تسلیحات هسته‌ای عضو معاهده منع اشاعه رفتار شود.
همه هدف ادعایی طرح موضوع هسته‌ای ایران در دستور کار شورای امنیت، اطمینان از ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران و عدم انحراف آن به سمت تسلیحاتی شدن بوده است. این هدف کاملا محقق است، کمااینکه هیچ گزارشی در مغایرت با این واقعیت از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز منتشر نشده و علیرغم فشارهای سه کشور اروپایی و آمریکا بر آژانس برای اثبات عدم پایبندی ایران به تعهدات پادمانی، هیچ‌گاه چنین احرازی صورت نگرفته است. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران به رغم پذیرش تعهدات فراپادمانی ذیل برجام، همزمان تحت تحریم‌های ظالمانه قرار داشت و این سه کشور اروپایی، اتحادیه اروپا و آمریکا بودند که تعهدات رفع تحریمی خود را نقض کردند.
قطعنامه ۲۲۳۱ و ضمیمه آن، برجام، یک دستاورد بزرگ دیپلماسی چندجانبه بود که در سال‌های اولیه شکل‌گیری آن، اعتبار و اثربخشی خود را نشان داد. متاسفانه آمریکا با خروج غیرمسئولانه در سال ۲۰۱۸ و سه کشور اروپایی با قصور در ایفای تعهدات، این دستاورد مهم دیپلماسی را قدر ندانستند.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران مجددا بر غیرقانونی بودن حرکت سه کشور اروپایی عضو برجام (انگلیس، فرانسه، آلمان) که بی‌هیچ مبنای قانونی یا دلیل منطقی و صرفا در راستای تبعیت از خواست آمریکا -به عنوان طرفی که در سال ۲۰۱۸ به‌صورت یکجانبه و ناموجه از برجام خارج شده بود- اقدام به سوء استفاده از سازوکار حل اختلاف برجام جهت بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت کردند، تاکید می‌کند د خاطرنشان می‌نماید که این حرکت سه کشور اروپایی هیچ خدشه‌ای به ترتیبات قانونی مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱، از جمله زمان انقضای آن، وارد نکرده و این قطعنامه باید در موعد مقرر (۲۶ مهر ۱۴۰۴) خاتمه‌یافته تلقی شود.
همچنین تاکید می‌شود که علیرغم حرکت غیرقانونی سه کشور اروپایی عضو برجام- که خود حداقل از زمان خروج آمریکا از برجام در می ۲۰۱۸ به بعد به‌صورت مستمر مرتکب «عدم اجرای عمده» تعهدات خود شده و بنابراین خود را از صلاحیت قانونی توسل به ساز و کار حل اختلاف برجام محروم کرده بودند – شورای امنیت سازمان ملل به دلیل مخالفت صریح دو عضو دائم، یعنی چین و روسیه، هیچ تصمیمی برای بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته اتخاذ نکرده است.
بر این اساس، تحرکات تقابلی آلمان، انگلیس، فرانسه، به‌عنوان ناقضان مستمر برجام، که با سوء نیت و بدون رعایت رویه‌های قانونی مربوطه در صدد بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت بودند به هیچ عنوان نباید واجد هرگونه ارزش و اثر حقوقی و اجرایی تلقی شود. دبیرخانه شورای امنیت نیز مجاز نیست بر حرکت غیرقانونی این سه کشور صحه گذاشته و آن را به رسمیت بشناسد.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران با یادآوری مجدد این واقعیت که ۶ کشور عضو شورای امنیت شامل دو عضو دائم با حرکت غیرقانونی سه کشور اروپایی و آمریکا موافقت نکردند و نیز با اشاره به مکاتبات مشترک ایران، چین و روسیه در این‌خصوص له دبیرکل سازمان ملل، تأکید می‌کند که شورای امنیت سازمان ملل هیچ تصمیمی مبنی بر اجازه دادن به دبیرخانه سازمان ملل برای نتیجه‌گیری مستقل در مورد بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده علیه ایران اتخاذ نکرده و این امر در صلاحیت انحصاری شورای امنیت سازمان ملل است.
با عنایت به مراتب فوق از دبیرکل سازمان ملل متحد موکدا درخواست می‌شود وفق ماده ۱۰۰ منشور سازمان ملل فوراً اطلاعات نادرست مندرج در صفحه اینترنتی سازمان ملل راجع به روند ادعایی بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته علیه ایران را اصلاح کرده و مانع از آشفتگی بیشتر در روندهای حقوقی و رویه‌ای مرتبط با عملکرد شورای امنیت شود.
همچنین جمهوری اسلامی تشکیل مجدد سازوکارهای تحریمی شورای امنیت از جمله کمیته تحریم و گروه کارشناسان را غیر قانونی دانسته و دبیرخانه را موظف می‌داند در اسرع وقت صفحه اینترنتی شورای امنیت را با حذف ادعای تشکیل این ترتیبات اصلاح کند.
این امر خصوصا با توجه به ابهام مطلق موجود در فلسفه و هدف قطعنامه‌های منسوخ‌شده، اعتبار آنها و ساز و کار خاتمه آنها ضرورت مضاعفی دارد.
از همه کشورهای عضو سازمان ملل متحد انتظار می‌رود با در نظر گرفتن ماهیت غیرقانونی حرکت سه کشور اروپایی، ایراد رویه‌ای مشهود در اقدام آنها، عدم اتخاذ هرگونه تصمیم توسط شورای امنیت برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ یا بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده، از هرگونه اثربخشی به ادعای سه کشور اروپایی و آمریکا مبنی بر بازگشت قطعنامه‌های خاتمه‌یافته (شامل قطعنامه‌های شماره ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵، ۱۹۲۹) خودداری کرده و قطعنامه ۲۲۳۱ را خاتمه‌یافته تلقی نمایند.
جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود، قصور شورای امنیت برای محکوم‌کردن تجاوز نظامی رژیم اسرائیل و آمریکا علیه تمامیت سرزمینی و حاکمیت ملی ایران و حمله به تاسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز و تحت پادمان را به شدیدترین وجه محکوم می‌کند. حملات وحشیانه و تجاوزکارانه علیه تاسیسات هسته‌ای ایران که در میانه مذاکرات دیپلماتیک با آمریکا صورت گرفت، خیانتی شدید به دیپلماسی و ضربه‌ای بزرگ به حقوق بین‌الملل از جمله سازوکارهای حفاظتی نظام منع اشاعه از اعضای خود بود. این حملات علاوه بر اینکه موجب شهید و زخمی شدن چند هزار شهروند ایرانی و تخریب هزاران واحد مسکونی و آسیب زدن به زیرساخت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز ایران شد، باعث اخلال در روند همکاری‌های معمول ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شد. تلاش ایران برای احیای تعاملات که در قالب تفاهم قاهره به نتیجه رسید نیز به دلیل اقدام غیرمسئولانه و مغرضانه سه کشور اروپایی در سوء استفاده از ساز و کار حل اختلاف برجام با کارشکنی مواجه گردید.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از مواضع مسئولانه چین و روسیه به عنوان اعضای دائم شورای امنیت در مخالفت مستمر با سوء استفاده سه کشور اروپایی از ساز و کار حل اختلاف برجام، و نیز از الجزایر و پاکستان به‌عنوان دو عضو غیر دائم شورا که با حرکت غیرقانونی سه کشور اروپایی در شورای امنیت مخالفت نمودند قدردانی می‌کند. وزارت امور خارجه همچنین تصمیم دو عضو غیردائم دیگر شورا، کره جنوبی و گویان، که حرکت سه کشور اروپایی را تایید نکردند، ارج می‌نهد.
وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران همچنین از کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که در بیانیه نوزدهمین اجلاس میان‌دوره‌ای وزرای امور خارجه در کامپالا (اوگاندا)، بر خاتمه قطعنامه ۲۲۳۱ طبق بند ۸ آن و لزوم رعایت کامل مفاد و جدول زمانی مندرج در آن تاکید کردند، و نیز کشورهای عضو گروه دوستان منشور در نیویورک که موضع مشابهی اتخاذ نمودند، تشکر می‌کند.
جمهوری اسلامی ایران موکدا تعهد خود را نسبت به دیپلماسی در عین اصرار بر حقوق مشروع و منافع قانونی ملت ایران در همه عرصه‌ها از جمله در زمینه بهره‌مندی از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز ابراز می‌دارد.
استقبال جهانی از پایان برجام
قطعنامه ۲۲۳۱ در سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سند تأییدکننده توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ تصویب و زمینه‌ساز لغو تحریم‌های بین‌المللی شد.
طراحی این قطعنامه به گونه‌ای بود که می‌بایست با پایان دوره ده‌ساله‌اش، تمام محدودیت‌های تسلیحاتی و موشکی مندرج در آن منقضی شود و هیچ کشوری حق تداوم یا بازگرداندن آنها را ندارد.
این در حالی است که کشورهای فرانسه،انگلیس و آلمان در ماه‌های اخیر تلاش کرده اند با تفسیرهای یکجانبه از مفاد قطعنامه، محدودیت‌ها علیه ایران را ادامه دهند.
کاربران فضای مجازی اجماع چین و روسیه در همسوئی با ۱۲۱ کشور عضو جنبش عدم تعهد مبنی بر عدم اعتبار قانونی تحریم‌های اعمال شده توسط ایالات متحده و سه کشور اروپایی از طریق مکانیسم موسوم به «اسنپ بک»، را نشان دهنده آغاز دوره جدیدی از دیپلماسی بین المللی عنوان می‌کنند.
در ادامه تعدادی از اظهارات کاربران در این باره آمده است:
ارسال دیدگاه
مجموع دیدگاهها : 0در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : 0